Transparant 26.3 (2015) is verschenen
Transparant 26.3 (2015) is verschenen. U kunt dit nummer bestellen via het bestelformulier onderaan deze pagina. Artikelen in dit nummer:
Redactioneel
Ardjan Logmans
Als u in de afgelopen vakantieperiode het nieuws had gemist rondom vluchtelingen die in wankele bootjes een beter leven zochten in Europa, dan schudde bij thuiskomst dit beeld u vast wakker. Het gaat om die foto van dat Syrische jongetje aan de vloedlijn van de kust van Bodrum. Dit was geen vakantiefoto genomen aan de Turkse rivièra maar het beeld van de trieste dood van een onschuldige peuter. Wie denkt niet even aan zichzelf, aan een kind of kleinkind?
Kort nieuws
Christiaan Veldman
“Duister overwint niet door moordpartij in 1944”
Jan Grisnich en Ardjan Logmans
Een boek schrijven is moeilijk. Maar een boek over de Tweede Wereldoorlog schrijven is de overtreffende trap daarvan. Historicus en docent Constant van den Heuvel (46) merkte dat zijn boek Het kruis op de berg. De fusillade van 20 november 1944 tussen Rhenen en Veenendaal (uitgeverij Matrijs, Utrecht), over de moord op zes verzetsmensen, door zijn ziel is gegaan. “Deze zes mannen, “Todeskandidate” uit de gevangenissen Weteringschans in Amsterdam en Wolvenplein in Utrecht, zijn bruut mishandeld. Vervolgens kwamen ze op 20 november 1944 voor het vuurpeloton te staan, onderaan de berg, langs de weg van Veenendaal naar Elst. Ik heb door mijn bronnen meer gruwelijks gelezen en gehoord dan in het boek staat. Normaal moet je als historicus kritisch afstand houden tot je onderwerp. Maar hier kon dat niet altijd. Deze gebeurtenissen schieten door je dekking heen.”
Column: Hoe ouder, hoe beter
David Onnekink
“Moordenaar of populaire koning: u beslist!” De bezoekers van het museum, gewijd aan Richard III (1452-1485) in York, mogen zelf een oordeel vellen over de man die zijn twee neefjes in de Tower zou hebben laten vermoorden. In 1998 studeerde ik vroegmoderne geschiedenis in York en bezocht ik het museum. Ik was meteen verkocht. Wie maakt zich nu zo druk over iets wat vijfhonderd jaar geleden is gebeurd? Dat getuigt van een passie voor geschiedenis. Voor oudere geschiedenis.
Bijbelverkoop steeg al vóór de Reformatie
Suzan Folkerts
In de decennia voorafgaande aan de protestantse en katholieke reformaties van de zestiende eeuw circuleerden er talrijke Bijbelvertalingen in handschrift en druk in de Nederlanden. Deze middeleeuwse Bijbelvertalingen en -uitgaven in druk hebben nog niet de belangstelling genoten die zij verdienen. Als representanten van een periode waarin grote veranderingen op sociaal, religieus en politiek gebied plaatsvonden, zijn zij belangrijke bronnen voor onderzoek naar religieuze cultuur in de Nederlanden. Daarbij is sprake van vernieuwing en reformatie, maar ook van continuïteit.
De Slag bij Waterloo in recente literatuur
Enne Koops
Historische mijlpalen en herdenkingen zorgen vaak voor een stroom aan frisse literatuur. Dat is ook het geval bij de herdenking van tweehonderd jaar Slag bij Waterloo. Deze bijdrage geeft een beknopt overzicht van zes belangrijke recent verschenen geschiedenisboeken over de beroemde slag die in 1815 het lot van Napoleon bezegelde.
Terugkeer naar de huisgemeenten?
Gertram Schaeffer
De ChristenUnie stelt voor kerkbouw tegen te gaan en verzoekt christengemeenschappen leeggelopen kerkgebouwen te benutten.1 Binnen de PKN is men bezorgd over de leegloop van kerken. Er is een enquête verspreid met als doel te achterhalen hoe men de kerk aantrekkelijker kan maken.2 Katholieken beraden zich of zij het voorbeeld van de PKN moeten volgen.3 Is het einde van de kerk in zicht? Misschien. Maar dat betekent nog niet het einde van de gemeente!
Column: Grenzeloze generatie(s)
Jan Grisnich
De scholen zijn weer begonnen! U zult ongetwijfeld lange slierten jongeren voorbij hebben zien fi etsen. In colonne, oordopjes in, smartphones in de hand. De afl eiding van dergelijk instrumentarium varieert per type persoon, evenals het tempo van de fi etsgroep, dat wordt bepaald door een niet-klassieke-muziek-luisterende kopgroep.
Hete Hangijzers
Kerken en kerkleden hebben, ondanks hun morele boodschap voor de samenleving, hun rol in het verzet in de Tweede Wereldoorlog onvoldoende waargemaakt. Dat stelt historicus Jan Bank in zijn eerder dit jaar verschenen boek God in de oorlog. Bank beschrijft de receptie van zijn boek en drie historici reageren op het werk.
Bank: Kerk worstelde met haar nationale betekenis
Jan Bank
Kort gezegd: hoewel het boek God in de oorlog. De rol van de Kerk in Europa, 1939-1945 een neerslag is van Europees historisch onderzoek, overheerst in de Nederlandse reacties en recensies de aandacht voor het betoog over de kerken in Nederland. Men blijft dicht bij huis.
Boek nodigt uit zelf conclusies te trekken
Gert van Klinken
Met God in de Oorlog heeft Jan Bank een uiterst nuttig werk geschreven, dat oorspronkelijk in het Engels verscheen en nu ook in het Nederlands op de markt is gekomen. De ondertitel lijkt iets te ruim bemeten. Het gaat hier niet om heel Europa, maar om het deel van het continent dat in de Tweede Wereldoorlog korter of langer onder de heerschappij van het nationaalsocialisme kwam. Ook zo is de opzet breed en veelomvattend. Bank bespreekt niet alleen de kerkgeschiedenis in West-Europa. Uitgebreid komen ook Rusland, de Baltische staten, de Oekraïne, Griekenland en Polen aan bod.
Verzet katholieken had historische achtergrond
Theo Salemink en Marcel Poorthuis
Na de Tweede Wereldoorlog had Nederland wel wat anders te doen dan nadenken over de Jodenvervolging. Een vroeg monument in de buurt van de Portugese synagoge benadrukt de dankbaarheid van de Joden jegens de Nederlandse staat, een en ander uitgevoerd in sociaal-realistische stijl. Het zou tot begin zestiger jaren duren voor er werkelijk bezinning op gang kwam. Drie factoren speelden daarbij een rol: de vele televisie-uitzendingen over De Bezetting door Lou de Jong, het proces tegen Eichmann in Jeruzalem, en – wat de rol van paus Pius XII betreft – het volstrekt onhistorische toneelstuk van Hochhuth Der Stellvertreter.
Recensie
Johan van de Worp
Pieter Slaman, Staat van de student. Tweehonderd jaar politieke geschiedenis van studiefinanciering in Nederland, Amsterdam: Uitgeverij Boom, 2015; 352 blz., €29,90, ISBN 978 90 8953 575 7.
Recensie
John Exalto
E.G. Bosma, Oude waarheid en nieuwe orde. Bevindelijk gereformeerden en nationaalsocialisme 1920-1950, Apeldoorn: Labarum Academic, 2015; € 34,95; 759 blz.; ISBN 978 94 6278 224 2.
Recensie
David Onnekink
Jan A. B. Jongeneel, Nederlandse zendingsgeschiedenis. Ontmoeting van protestantse christenen met andere godsdiensten en geloven (1601-1917), Zoetermeer: Boekencentrum, 2015; 366 blz.; € 39,90; ISBN 978 90 2397 018 7.
Boekenlint
Vitrine
Gerard Raven